Przypadki Ambrożego Skarżyńskiego
Najpopularniejsze
Urodzony 4 października 1789 roku w Gawłowie Mikołaj Ambroży Skarżyński jest doskonałym przykładem postaci o bogatym, fascynującym wręcz życiorysie, synonimem odwagi, determinacji i waleczności, a jednocześnie jest to persona bardzo mało znana lokalnej społeczności. A szkoda, bo życiorys jej mógłby posłużyć za scenariusz dobrego filmu historycznego. Nie bez powodu więc, podejmując się ważnej misji odbudowy pałacu w Gawłowie i udostępnienia go lokalnej społeczności postanowiliśmy obrać go za patrona naszej fundacji i pałacu.
Ambroży, bo tak najczęściej zwracano się do niego, pochodził z bogatej w patriotyczne tradycje rodziny Skarżyńskich, która na ziemi sochaczewskiej w końcu XVIII i początkach XIX wieku uchodziła za jedną z najznamienitszych. Ojciec jego Jerzy, był wówczas urzędnikiem państwowym, pełnił funkcję sędziego grodzkiego i podstarościego sochaczewskiego i wreszcie został przewodniczącym sejmiku sochaczewskiego. W przegranym powstaniu kościuszkowskim z 1794 roku uczestniczył Kazimierz Fortunat Skarżyński, który rzekomo już wtedy, mając ledwie szesnaście lat, awansowany został do stopnia pułkownika. Brał udział m.in. w bitwie pod Maciejowicami. Później walczył jeszcze w Legionach Polskich we Włoszech, razem z Francuzami bił się z Austriakami, Prusakami i Rosjanami. Odznaczony został Legią Honorową i Krzyżem Virtuti Militari. Matka Bibianna, pochodziła z równie szacownego rodu Lanckorońskich. Ambroży miał jeszcze siedmioro rodzeństwa: Wojciecha Maksymiliana Aleksandra urodzonego w 1787 roku, Marianny Eleonory Balbiny ur. w 1788 r., Józefa Kazimierza ur. 1792 r., Wawrzyńca Justyniana Joachima Stefana ur. 1793 r., Felicjana Nepomucena Tadeusza ur. w 1795 r., Felicjana Bończy ur. w 1795 r. i Benigny Joanny Adelajdy urodzonej w 1798 roku. Ochrzczono go 7 grudnia 1789 roku. Ciekawe, że jedno ze źródeł wspomina, iż chrzest miał się odbyć w kościele parafialnym w Żukowie. Tyle że, jak wiemy, w Żukowie kościoła nie ma, jest natomiast w Sochaczewie i to prawdopodobnie tu odbył się chrzest. Jest bardzo prawdopodobne, że wcześniej niemowlę ochrzczono wodą z rzeki w Żukowie lub Gawłowie. Niestety z powodu braku ksiąg parafialnych dotyczących tamtego okresu nie ma już możliwości podania dokładnych informacji. Zupełnie nieoczekiwanie dla siebie, Ambroży Skarzyński stał się w młodości świadkiem wielu ważnych wydarzeń, w tym upadku Rzeczpospolitej Szlacheckiej. Podstawową edukację ukończył przed rokiem 1804. Szlacheccy synowie w większości swoją przyszłość wiązali z karierą wojskową. Polskiego wojska wówczas na terenie Rzeczpospolitej nie było, cóż więc młody człowiek miał robić? Rodzina Ambrożego „wierna aktualnemu władcy”, a wtedy w zaborze pruskim był nim król Fryderyk Wilhelm III, posłała syna do wojska pruskiego. Długa i barwna kariera wojskowa Skarżyńskiego rozpoczęła się w 1804 r. jako kadeta pruskiego pułku dragonów. W tym czasie jego dowódcą był generał Rukietta, który świeżo upieczonego podoficera odesłał, aby ten pobierał dalszą naukę w szkole oficerskiej na terenie Prus. Jednak wybuch wojny z Francją spowodował, że awans na stopień oficerski został przyspieszony i młody podporucznik wyruszył na front. I długo bił się po tej „niewłaściwej stronie”. W dwa lata później, otrzymawszy od Prusaków zwolnienie na własne żądanie, osiadł w Kozłowie pod Sochaczewem. Tu spotykając ułanów świeżo sformowanego pułku szwoleżerów gwardii odkrył swe prawdziwe powołanie, służbę w wojsku polskim u boku Napoleona Bonapartego. W lipcu 1808 r., pozostawiwszy koszary Mirowskie przy ul. Chłodnej w Warszawie, gdzie formowany był pułk, porucznik Ambroży Skarżyński jako oficer w składzie 7. szwadronu, wyruszył z ostatnią grupą szwoleżerów opuszczających Księstwo Warszawskie. Po trzech miesiącach marszu, tak jak wszystkie poprzednie szwadrony pułku, dotarł ze swoimi żołnierzami do koszar w Chantilly. Tak zaczęła się jego wojenna epopeja, pełna niesamowitych epizodów. Razem ze szwoleżerami odbył kampanię 1808-1812 r. w Hiszpanii, gdzie wyróżnił się odwagą w bitwach pod Burgos, Samosierrą, Madrytem i Beneventem. W międzyczasie, w 1809 r., brał również udział w wojnie z Austrią, walcząc u boku Napoleona pod Ebersberg, Essling i Wagram. 17 lutego 1811 r. Skarżyński awansował na kapitana, a rok później został szefem szwadronu. W czasie walk Skarżyński otrzymał od cesarza Napoleona roczną rentę w wysokości 500 franków, a potem, 16 marca 1811 r., tytuł kawalera cesarstwa – Chevalier de l`Empire. Otrzymując specjalny dyplom, znalazł się w grupie czternastu Polaków, którzy dostąpili tego zaszczytu. W czasie odwrotu z Rosji w 1812 roku kapitan Skarżyński podczas pełnienia służby w szwadronie służbowym cesarza Napoleona dał popis swoich umiejętności w starciu z kozakami. W czasie kampanii 1814 roku, już na terenie Francji, dowodził 3. Pułkiem Eklererów. Wypełniał wówczas najtrudniejsze misje, często stając na czele szwadronu służbowego w eskorcie cesarza Napoleona. Za męstwo i bohaterskie czyny otrzymał Order Legii Honorowej, a potem tytuł Barona Cesarstwa Francuskiego. 31 marca 1814 roku przyniósł ostatnią jego misję we Francji – dotarł w eskorcie Napoleona do pałacu w Fontainebleau, gdzie cesarz podpisał swoją abdykację. 8 kwietnia Skarżyński z grupą polskich oficerów odwiedził przebywającego we Francji, w Berville, naczelnika Tadeusza Kościuszkę. Trudno o lepsze zwieńczenie tego etapu jego życia. Po upadku Napoleona Skarżyński powrócił razem z pułkiem szwoleżerów gwardii do Królestwa Kongresowego. 16 grudnia 1815 r. został zdymisjonowany w stopniu majora. Walczył również w czasie powstania listopadowego, za co w ramach represji odebrano mu rodowe dobra, w tym Żuków. Przeżyć jeszcze musiał upadek powstania styczniowego, śmierć córki Maksymiliany i żony Józefy (1865 r.). Kolejno odchodzili znajomi, koledzy szwoleżerowie, najbliżsi. Ambroży, mimo że szczęśliwy, niepodległości nie doczekał. Zmarł o trzeciej nad ranem, 5 czerwca 1868 roku pod Suszerzem, w okolicach Żychlina. Pochowano go w miejscowości Orłów pod Kutnem. Interesujące jest, że na płycie pamiątkowej umieszczonej w prezbiterium miejscowego kościoła podano jeszcze inną datę urodzin Ambrożego, a mianowicie rok 1784.
W maju 2019 roku odbył się I piknik historyczny upamiętniający naszego patrona: Piknik historyczny – przypadki Ambrożego Skarżyńskiego.
